Verplichting NEN-normen Bouw-/Gebruiksbesluit

NEN-normen die worden aangeroepen vanuit het Bouwbesluit zijn niet bindend wanneer ze niet zijn gepubliceerd in het Staatsblad of de Staatscourant. Dat heeft de Haagse rechtbank bepaald op de laatste dag van 2008.

Wanneer NEN-normen niet zijn gepubliceerd in het Staatsblad of de Staatscourant zijn ze niet bindend volgens de rechtbank in Den Haag. Deze uitspraak volgde op een zaak die Centraal Bureau Bouwtoezicht Knooble had aangespannen tegen het Nederlands Normalisatie Instituut (NEN) en de Staat der Nederlanden.

De Grondwet schrijft voor dat Algemene Maatregelen van Bestuur en verbindende voorschriften bekend worden gemaakt. Zolang dit niet het geval is, treden zij volgens de Grondwet niet in werking. Bekendmaking moet plaatsvinden in het Staatsblad of de Staatscourant. Met de NEN-normen is dit niet gebeurd.

"Nu de Staat geen steekhoudende argumenten heeft aangevoerd waarom in dit geval niet aan de bekendmakingsvereisten moet worden voldaan, moet de conclusie zijn dat de NEN-normen, voor zover de voorschriften van het Bouwbesluit 2003 en de Regeling Bouwbesluit 2003 daarnaar verwijzen, niet op de juiste wijze zijn bekend gemaakt. (...) Dit alles leidt ertoe dat de voorschriften van het Bouwbesluit 2003 en de Regeling Bouwbesluit 2003, voor zover daarin is verwezen naar de NEN-normen, (nog) niet in werking zijn getreden en dus (nog) niet verbindend zijn. Dit betekent ook dat de vordering (...) zal worden toegewezen", aldus de uitspraak van de rechter.

In het Bouwbesluit en de Regeling Bouwbesluit, maar ook in het nieuwe Gebruiksbesluit wordt verwezen naar deze NEN-normen. Deze Algemene Maatregelen van Bestuur zijn opgebouwd uit functionele en prestatie-eisen. De functionele eisen stellen waaraan moet worden voldaan en de prestatie-eisen geven aan hoe aan deze functionele eis kan worden voldaan. Hierbij wordt veel verwezen naar NEN-normen. Van deze prestatie-eisen en daarmee ook van de NEN-normen kan afgeweken worden conform artikel 1.5 van het Bouwbesluit en artikel 1.4 van het Gebruiksbesluit. De zogenoemde gelijkwaardigheidbepaling. De functionele eisen worden door deze uitspraak van de rechtbank niet aangetast.

Gevolgen

Wat zijn nu de gevolgen voor al verleende Gebruiksvergunningen en nieuwe aanvragen voor een Gebruiksvergunning of een Gebruiksmelding? Wat als Gebruiksvergunningen zijn geweigerd, omdat niet werd voldaan aan de NEN-norm?

Nieuwe aanvragen Gebruiksvergunning en nieuwe Gebruiksmeldingen

Het ministerie van VROM heeft besloten tegen dit vonnis in hoger beroep te gaan. De uitspraak is dus nog niet definitief. Zoals bij elk besluit geldt er een beroepstermijn. Er mag al wel gebruik worden gemaakt van de conclusie van het vonnis, maar dit bezit wel en eigen risico. In de praktijk worden de meeste aanvragen en meldingen ingediend met inachtneming van de NEN-normen.

Echter wanneer de aanvraag niet voldoen aan de NEN-normen is er op dit moment geen grond om de vergunning te weigeren. In dat geval is het raadzaam om in overleg met de aanvrager/melder te treden over aanpassing van de aanvraag/melding. Als het niet lukt om de aanvraag/melding aan te passen kan de Gebruiksvergunning worden verleend onder voorwaarde dat aan de de betreffende NEN-norm(en) moet worden voldaan. Als het vonnis na behandeling van het hoger beroep definitief wordt en de vergunninghouder maakt bezwaar, dan kan de bezwaarmaker in het gelijk worden gesteld. Wanneer geen bezwaar wordt ingediend om aan de NEN-normen te voldoen, dan krijgt de Gebruiksvergunning een formele rechtskracht, ook al zou het vonnis definitief worden.

Verleende vergunningen

De uitspraak heeft naar verwachting geen gevolgen voor reeds verleende gebruiksvergunningen. Er mag immers worden uitgegaan van de formele rechtskracht van onherroepelijke Gebruiksvergunningen. Daarnaast wordt een Gebruiksvergunning verleend overeenkomstig de ingediende aanvraag. De vergunning is verleend omdat in de aanvraag is voldaan aan de betreffende NEN-normen. Dat deze normen nu formele rechtskracht missen, verandert hier niets aan.

Geweigerde vergunningen

Weigeringsbesluiten die nog voor bezwaar of beroep vatbaar zijn, worden door deze uitspraak geraakt. Er kan bezwaar worden gemaakt tegen de juridische grondslag om de aanvraag te weigeren. De aanvraag Gebruiksvergunning moet dan wel geweigerd zijn op grond van strijdigheden met de genoemde NEN-normen. Aanvragen die om andere redenen zijn geweigerd, vallen buiten het vonnis van de rechtbank.
Voor onherroepelijke weigeringsbesluiten moet worden uitgegaan van de formele rechtskracht. Een besluit waartegen de bezwaar/beroepstermijn is verstreken, heeft een formele rechtskract gekregen. Het Nederlandse beginsel van de formele rechtskract van besluiten houdt in dat een besluit van een bestuursorgaan waartegen niet tijdig of tevergeefs bezwaar of beroep is aangetekend, daarna niet meer kan worden aangevochten, hoe onjuist het besluit ook is.

Handhaving

Met het doen van aanschrijvingen op basis van het Bouwbesluit/Gebruiksbesluit is het raadzaam voorlopig een pas op de plaats te maken en de overtreder zoveel mogelijk via overleg te bewegen de voorzieningen te treffen.

Bij het toepassen van NEN-normen in het Gebruiksbesluit moet rekening worden gehouden met het ontbreken van een bestaandebouw- en nieuwbouwniveau. In de oude model bouwverordening moesten alle bestaande bouwwerken bij het wijzigen van een NEN-norm terstond aan de gewijzigde norm voldoen. In het Gebruiksbesluit is daarover in de toelichting het volgende opgenomen: "(...) Bij wijziging van een NEN-norm kan de gelijkwaardigheid eveneens een rol spelen. Wanneer in dit besluit een NEN-norm wordt aangestuurd, wordt daarbij zowel het normbladnummer als de uitgave daarvan vermeld. Dat betekent echter niet dat een voorziening die niet aan die uitgave, maar wel aan een eerdere uitgave van die norm voldoet, per definitie ondeugdelijk is en mitsdien zou moeten worden aangepast of vervangen door een installatie die wel aan die gewijzigde uitgave van de norm voldoet. De hoofdregel is dat het normblad blijft gelden dan bij het aanbrengen van de installatie in het bouwwerk van toepassing was. Het gaat om zowel het toentertijd aangewezen normbladnummer als om de uitgave daarvan. Deze regel kan, vooral bij oudere installaties, soms tot een te laag, dus ongewenst veiligheidsniveau leiden. Wanneer die hoofdregel bij wijziging van een norm tot een zodanig (onacceptabel) laag veiligheidsniveau zou leiden dat in redelijkheid een hoger niveau kan worden verlangd, kan dat meebrengen dat de aanwezige installatie niet (meer) als gelijkwaardig kan worden beschouwd."

Bij het accepteren van installaties op en oude norm kan dan ook gebruik gemaakt worden van de gelijkwaardigheidbepaling uit artikel 1.4 van het Gebruiksbesluit en zijn de functionele eisen het uitgangspunt. Bij een aanschrijving naar een hoger niveau (bijvoorbeeld de laatst uitgebrachte NEN-norm) ontbreekt vooralsnog de rechtskracht en daarmee de grond om te handhaven.

Verwachting MARVEL Updateservice

MARVEL Updateservice adviseert haar relaties, ondanks de 'huidige' niet-verplichting, om te voldoen aan de NEN-normen zoals deze worden gesteld in het Bouwbesluit/Gebruiksbesluit. Onze verwachting is dat deze NEN-normen gehandhaafd blijven in de huidige vorm.

Relaties van de MARVEL Updateservice worden de komende periode 'gecontroleerd' op het in bezit hebben van de juiste normen in hun normencollectie, met inachtname van de veranderingen in de eisen zoals die ondermeer worden gesteld van uit het recent van toepassing zijnde Gebruiksbesluit.